Дэлхий даяар онлайн луйврын давтамж байнга хувьсан өөрчлөгдөж, өсөн нэмэгдсээр байна. Цахим залилан нь фишинг, хувийн мэдээллийг хулгайлах, зээлийн картын луйвар гэх зэрэг өргөн хүрээний үйл ажиллагааг хамардаг. Эдгээр тохиолдлууд өдөр бүр давтагдаж, дэлхийн хэмжээнд хувь хүн, бизнесийн байгууллагуудад хохирол учруулсаар байна.


Цагдаагийн байгууллага, кибер аюулгүй байдлын газар болон санхүүгийн байгууллагууд цахим залилантай тэмцэхийн тулд тасралтгүй ажилладаг ч кибер гэмт хэрэгтнүүд зайлсхийх тактикаа боловсруулсаар байна. Тиймээс иргэд өөрсдөө цахим залилангийн гэмт хэргийн талаар мэдлэг мэдээллээ зузаатгах замаар урьдчилан сэргийлэх нь хамгийн зөв арга.

Монголд цахим залилангийн гэмт хэргийн түгээмэл тохиолдож буй нэг төрөл бол бага хүүтэй цахим залилангийн хэрэг билээ. Монгол Улсад бүртгэгдсэн энэ төрлийн гэмт хэргийн бодит жишээг хуваалцъя.

Иргэн Г.Бат нь 2023 оны арваннэгдүгээр сард Joy Bred гэх фэйсбүүк хэрэглэгчтэй найз болж, улмаар уг цахим хуудаснаас “Сарын нэг хувийн хүүтэй 50 саяас 100 сая төгрөгийн хооронд мөнгө зээлдүүлнэ. Хэрэв та зээлэхийг хүсвэл барьцаа болгон урьдчилгаа нэг сая төгрөг шилжүүлж, зээлээ баталгаажуулан, буцаан төлөлтийг сар бүр хэмжээ харгалзахгүйгээр төлж болно” гэх чат иржээ. Үүний дагуу Г.Бат тус хаягтай чатаар харилцаж, Хаан банкны 501111**** дугаарын дансанд нэг сая төгрөг урьдчилгаа гэх гүйлгээний утгатайгаар шилжүүлж, залилах гэмт хэргийн хохирогч болсон юм.


Бага хүүтэй цахим залилангийн гэмт хэргийн холбогдогч нь ихэвчлэн гадаад улсын иргэн байдаг бөгөөд Google Translate ашиглан иргэдтэй чатаар харилцдаг байна. Ингэхдээ, монгол хэл мэддэг, Монголд ажилладаг мэт дүр эсгэн иргэдийг төөрөлдөлд оруулж, уг гэмт хэргийн хохирогч болоход хүргэдэг байна. Дээрх тохиолдолтой ижил утгатай чат, коммент фэйсбүүк хэрэглэгчдэд цөөнгүй ирдэг тул иргэд уг залилангийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлж, өөрийгөө эрсдлээс хамгаалахыг зөвлөе.


Цахим залилангаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд дараах аргуудыг хэрэглэх боломжтой.

Зээлдүүлэгчийн талаар судлах: Зээлдүүлэгч эсвэл санхүүгийн байгууллагын бага хүү санал болгож буй зээлийн үйлчилгээг хууль ёсны эсэхийг шалгана уу. Ингэхдээ, бусад хэрэглэгчдийн шүүмж, үнэлгээ, санал хүсэлтийг хайж олоорой.

Вэбсайтыг шалгана уу: Хэрэв таныг вебсайтаар хандахыг санал болгосон бол зээлдүүлэгчийн албан ёсны вэбсайтыг сайтар шалгана уу. Хууль ёсны санхүүгийн байгууллагууд нь ихэвчлэн хаяг, утасны дугаар зэрэг тодорхой холбоо барих мэдээлэл бүхий мэргэжлийн вэбсайттай байдаг. Хэрэв вэбсайт нь муу дизайнтай эсвэл чухал мэдээлэл дутмаг байвал зээл авахаас зайлсхийх хэрэгтэй.

Зээлийн нөхцөлийг шалгана уу: Зээлийн нөхцөлийг сайтар уншиж, танилцан зээлийн хүү, эргэн төлөлтийн хуваарь, шимтгэл, аливаа торгууль зэргийг анхаарч үзээрэй.


Нөхцөлүүд нь үнэн байхааргүй дэндүү сайн санагдаж байвал залилан байх өндөр магадлалтай.

Зөвшөөрөлтэй эсэхийг шалгах: Зээлдүүлэгч нь танай улсад үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөлтэй эсэхийг шалгаарай. Энэ мэдээллийг ихэвчлэн засгийн газрын санхүүгийн зохицуулах байгууллагын вебсайтаар дамжуулан шалгах боломжтой.

Асуулт асуу: Зээлийн нөхцөл, эргэн төлөлтийн явц болон өөрт тулгарсан бусад асуудлын талаар зээлдүүлэгчээс асуулт асуухаас бүү эргэлз. Хууль ёсны зээлдүүлэгчид тодорхой, нарийвчилсан тайлбар өгөхөд бэлэн байдаг.

Сэжигтэй үйл ажиллагааг мэдээлэх: Хэрэв танд бага хүүтэй зээл олгоно гэх агуулга бүхий сэжигтэй санал ирэх эсвэл таныг залилан мэхэлсэн гэж үзэж байгаа бол энэ тухай орон нутгийнхаа хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах агентлаг болон цагдаагийн байгууллагад мэдэгдээрэй.