24 жилийн өмнөх энэ өдөр Apple-ийн гаргасан алгын чинээ цагаан төхөөрөмж хөгжмийн ертөнцөд цоо шинэ өнгө төрх авч ирсэн билээ. 2001 оны 10-р сард Apple компани “халаасанд багтах 1,000 дуу” гэх уриа лоозонтойгоор анхны iPod-ийг танилцуулж, тухайн жилийн 11-р сард албан ёсоор зах зээлд нийлүүлж эхэлсэн юм. Энэ нийтлэлээр 2000-аад оны хүүхдүүдийг хөгжимтэй танилцуулсан энэ жижигхэн төхөөрөмжийг дурсан санахын сацуу хөгжмийн ертөнц одоо хэрхэн хувьссаныг мөн хөгжим, тархины холбоо энэ үеэс хэрхэн өөрчлөгдөж буйг эргэцүүлэхээр бэлдлээ.

Napster-ийг халсан халаасны хөгжим 

2000-аад оны үед CD худалдаж авах, диск шарах эсвэл Napster гэх файл солилцох сүлжээний тусламжтай хүмүүс үнэгүй дуу, бичлэгийг хуулж авдаг байв. Napster-ийн хэрэглэгч 80 саяд хүрч, уран бүтээлчид,студиүдийн орлогыг огцом бууруулсан нь хөгжмийн салбарыг хямрааж эхэлсэн. Учир нь тус систем хүмүүсийг хоорондоо дуугаа хууль бусаар татаж, хуваалцах боломжийг нь олгосноор зохиогчийн эрхийн маргаан дэгдээсэн юм.

Энэ үймээн дунд iPod хэмээх жижигхэн цагаан төхөөрөмж зах зээлд танилцуулагдсан нь хэн бүхний анхаарлыг татаж байв. Механик хүрдтэй, жижиг дэлгэцтэй эл төхөөрөмж анх удаа хөгжмийг эмх цэгцтэй бөгөөд авч явахад хялбар бөгөөд өөрийнхөөрөө эмхэлж, хүссэн үедээ, хаана ч сонсох боломжтой болсон нь хэрэглэгчдийн харцыг булаасан юм. Технологийн дэвшлээс гадна iPod нэг талаараа хүмүүсийн өөрсдийгөө илэрхийлэх хэрэгсэл болж байлаа.

Эх сурвалж: Property Room

Mini, Nano, Shuffle, Touch

Мэдээж тухайн үед хөгжмийг татаж авч сонсох өөр арга байгаагүй юм биш. Хүмүүс MP3 тоглуулагч дээр дуугаа татаж нандигнан сонсдог байсан. Гэхдээ MP3-ын жин нь хүнд, ажиллагаа нь удаан, ашиглахад төвөгтэй байв. Тиймээс л Apple-ийн инженер Тони Фаделл, дизайнер Жонатан Айв нарын бүтээсэн 5 гигабайтын багтаамжтай, FireWire холболтоор USB-ээс 10 дахин хурдан дуу татах чадвартай энэ төхөөрөмж авсаархан iPod хүн бүхний хүсэмжит бүтээгдэхүүн болоод байж. 2003 он гэхэд Apple нэг сая iPod зарсан бол 2007 онд энэ тоо 90 саяд хүрсэн. 2011 он гэхэд 300 сая гаруй iPod дэлхий даяар борлогдсон байв.

2004 он - iPod Mini
Анхны iPod-ийн дараа гарсан хамгийн авсаархан, илүү олон өнгөний сонголттой хувилбар.

2005 он- iPod Nano
Mini-ийн залгамж халаа болсон Nano нь илүү нимгэн, LCD дэлгэцтэй болж, зураг болон видео тоглуулах чадвартай болсон. Түүнчлэн дараагийн үеийн iPod Nano нь мэдрэгчтэй дэлгэцтэй болж, алхам тоолох фитнесийн функцтэй хүртэл болсон юм.

2005 он - iPod Shuffle
Дэлгэцгүй хэлбэр бөгөөд shuffle буюу дууг санамсаргүй тоглуулах функцтэй төрөл нь. Маш жижигхэн бөгөөд ард талдаа хавчаартай тул гүйх, дасгал хийхэд тохиромжтой төрөл нь болж дасгал хийдэг хүмүүсийн дунд алдартай болсон юм.

2007 он - iPod Touch
iPhone-ийн технологийг ашигласан Touch загвар нь iPod-ийг ухаалаг төхөөрөмж болгосон анхны хувилбар байлаа. Мэдрэгчтэй дэлгэц, Wi-Fi холболт, апп татах боломж зэргээрээ тэр үеийн хамгийн дэвшилтэт хувилбар нь болсон.

Тооны хэлээр

Зах зээлд худалдаалагдаж эхэлсэн огноо: 2001.11.10
Нийт борлуулалт: ойролцоогоор 450 сая ширхэг
Ашиг орлогын оргил жил: 2008 (54 сая борлуулалт)
Үйлдвэрлэлт зогссон: 2022.05.10

Эх сурвалж: The New Daily

Хөгжмийг хууль журмаар нь сонсох нь

Дурдсанчлан 2000-аад оны эхэн үе бол хөгжмийн ертөнцийн хямралын үе байлаа. Napster, Kazaa зэрэг файл хуваалцах сүлжээ хүчээ авч, хүмүүс дуртай дуугаа үнэгүй татаж чаддаг болсон ч энэ нь зохиогчийн эрхийн маргаан, шүүхийн хэрэг үүсгэж уран бүтээлчид, студиүдийн орлогод асар хохиролтой байв.

2003 онд Apple iTunes Store-ийг нээсэн нь хөгжмийн ертөнцөд шударга загварыг бий болгосон юм. Хэрэглэгч нэг дууг ердөө 99 центээр худалдаж авч, зохиогчийн эрхтэй, чанартай хувилбарыг бүрэн эзэмших боломжтой болсон юм. Харин дараагийн арван жилд технологи, интернэтийн хөгжил үүлэн систем, өндөр хурдны сүлжээ, ухаалаг утас зэрэг нь энэ “эзэмших” ойлголтыг өөрчилсөн. Стримингийн үйлчилгээ Spotify, Apple Music зэрэг платформоор дамжин 2008 оноос хүчээ авч, хэрэглэгчдэд хязгааргүй олон дууг сар бүрийн маш бага үнээр санал болгож эхэлжээ.

Тархи ба хөгжим 

Хөгжим бол хүний тархины сэтгэл хөдлөл, ой санамж, анхаарал төвлөрөлтэй хамгийн хүчтэй холбогддог өдөөгч. Канадын McGill Их сургуулийн судалгаагаар хөгжмөөс авах таашаалын мэдрэмж нь тархины допамины нейротрансмиттертэй шууд хамааралтай болохыг нотолжээ. Туршилтын үеэр оролцогчид тэдэнд нь гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлдэг хөгжим сонсож, PET (позитрон ялгарлын томограф) шинжилгээнд хамрагдсан байна. Үр дүнд нь тэдний тархины nucleus accumbens хэсгийн допамины хэмжээ 9 хүртэлх хувиар нэмэгдэж байв.

Хоёр дахь шатны туршилтаар судлаачид допамины хэмжээг зориуд өөрчилж туршжээ. Оролцогчид допамин нэмэгдүүлэгч эм (agonist) хэрэглэсний дараа хөгжмөөс авах таашаал мэдэгдэхүйц өссөн бол, харин допамин дарангуйлагч эм (antagonist) хэрэглэсний дараа хөгжим сонсоход мэдрэгдэх сэтгэл хөдлөл эрс буурчээ.

Энэ судалгаа нь анх удаа хөгжмөөс авах сэтгэл хөдлөл нь зүгээр нэг явган яриа бус тархины биохимид шууд нөлөөлдөг болохыг баталсан юм. Хүн нэг дууг анхаарлаа төвлөрүүлж буюу хэмнэлийг нь мэдэрч, оргил хэсгийг таамаглан сонсох үед тархи допаминыг зохион байгуулалттай, давтамжтай долгион хэлбэрээр ялгаруулдаг.

Эх сурвалж: Nottelmann Music

Гэтэл өнөөгийн тасралтгүй “скроллдох” соёлд энэ байгалийн хэмнэл алдагдаж байна. Стримингийн платформууд болон сошиал медиа бидэнд 10 секундийн богино аялгуу, хурдан алгасах боломжтой түр зуурын өдөөлтүүдийг байнга санал болгож байдаг. Ингэснээр тархины допамины систем гүнзгий мэдрэмжийг урамшуулах үүргээсээ хальж, харин илүү “хурдтай өдөөлт” эрэлхийлдэг болж эхэлдэг.

Тархи судлаачид үүнийг reward prediction error adaptation буюу “таашаалын урьдчилсан хүлээлтийн гажуудал” гэж нэрлэдэг. Энэ нь тархины шагналын хэлхээ хэт идэвхжиж, утга учиртай туршлагад хариу өгөх чадвар нь буурдаг үзэгдэл юм. Бид илүү их гүйлгэх тусам, илүү олон шинэ өдөөлт хэрэгтэй болж, өмнөхтэй ижил мэдрэмж авахын тулд улам хурдтай дуунуудыг солиод байгаа гэсэн үг. Дууг алгасах бүрд тархины хүлээлтийн мөчлөг тасарч, таашаалын оргил цэгт хүрэхээс өмнө дохио тасалддаг аж.

iPod-ны өөрийн playlist-ээ үүсгэх, нэг дууг тогтож, нандигнаж сонсох дадал бидний тархины хэвийн үйл ажиллагаанд эерэгээр нөлөөлдөг байжээ.